تحلیل ِ کاربردِ ساز بربط در شعر فارسی بر اساس سبک‌شناسی پیکره ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم

10.29252/kavosh.2024.19810.3391

چکیده

پیوند موسیقی و شعر از دو منظر درخور توجه است: نخست مبحث آهنگ و توازن‌های مختلف کلام است که ساحت موسیقایی شعر را می‌سازد، دیگر کاربرد آلات و اصطلاحات موسیقی در شعر است؛ شاعرانِ ادوار مختلف با استفاده از نام سازها و اصطلاحات موسیقایی، تصاویر و معانی گوناگونی را خلق کرده‌اند. ساز بربط از جمله آلات موسیقی است که شعرای فارسی‌گو از عصر رودکی تاکنون به انحای مختلف آن را در سروده‌هایشان به کار گرفته‌اند و تصاویر و معانی و پیوندهای واژگانی بسیاری را عرضه کرده‌اند که تحلیل تطور آن از منظر سبک شناسی، می‌تواند خلاقیت یا تقلید سرایندگان مختلف را نشان دهد. از این رو، در پژوهش حاضر پیکره‌ای از 79 شاعر مشتمل بر پنج بخش و 360 بیت را تشکیل داده‌ایم و به روش ساختاری و تحلیل محتوا که به توصیف و تحلیل تصاویر ساز بربط پرداخته‌ایم. نتایج پژوهش نشان می‌دهد قرن ششم تا هشتم هجری قمری نقطۀ اوج تصویرسازی و معنا‌آفرینی با این ساز کهن است. بیشتر کاربرد این ساز در دستگاه بلاغی است، پیوندهای واژگانی در مرتبة دوم قرار دارد. هم‌چنین تأویلات معنایی و مضمون‌پردازی با بربط در ادوار مختلف شعر فارسی دیده می‌شود. در میان شاعران همه ادوار، خاقانی هم از نظر بسامد ابیات مشتمل بر بربط و هم از نظر کاربردهای خاص، بیشترین کاربرد متنوع را داراست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of the use of the lute instrument in Persian poetry based on the corpus stylistics

نویسندگان [English]

  • Ahmad Rezaei 1
  • Masoud Moazami Goodarzi 2
1 Associate Professor of Persian Language and Literature, Qom University
2 PhD student of Persian language and literature at Qom University
چکیده [English]

The connection between music and poetry is noteworthy from two perspectives: the first is the subject of songs and different parallels of words that form the musical field of poetry, and the second is the use of musical instruments and terms in poetry Poets of different eras have created various images and meanings using musical instruments The lute instrument is one of the musical instruments that Persian- poets have used in various ways in their poems since the Rudaki era and have provided many images, meanings, and lexical links Analyzing its evolution from a stylistic point of view, it can show the creativity or imitation of different poets, Therefore, in the present study, we have composed a corpus of 79 poets consisting of five sections and 360 poems, and we have described and analyzed the relevant imagery through structural methods and content analysis The results of the research show that the 6th to 8th century is the peak of imagery and meaning creation with this ancient instrument. Most of the use of this tool is in the rhetorical device, lexical links are in the second order.Also, semantic interpretations and thematic interpretations can be seen in different periods of Persian poetry. Among the poets of all eras, Khaqani has the most varied usage, both in terms of the frequency of verses containing the verse and in terms of specific uses.

کلیدواژه‌ها [English]

  • lute
  • music
  • poetry
  • corpus stylistics