بررسی جایگاه زن و بحران خانواده در داستان معاصر براساس دو رمان فمینیستی فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تربیت مدرس دانشکده علوم انسانی گروه زبان وادبیات فارسی

2 عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس

10.29252/kavosh.2020.1740

چکیده

جنبش «فمینیسم» با هدف دفاع از حقوق زنان شکل‌گرفته و فرازوفرودهای بسیاری را پشت سر گذاشته است. ازجمله مسائلی که به‌شدت در کانون توجه فمینیست‌ها قرارگرفته جایگاه خانواده و مسائل مربوط به آن است. فمینیست‌های افراطی با نگاهی ضد ارزشی به روابط زناشویی، ازدواج‌های رسمی، فرزند آوری، تعهد در ازدواج و... استحکام خانواده‌ها را، به‌ویژه در دنیای مدرن، با خطر مواجه می‌سازند. در این میان، نویسندگان فمینیست در قالب خلق آثار داستانی با رویکردهای افراطی ذهنیت ضد ارزشی درباره خانواده و مسئله ازدواج را در میان خوانندگان گسترش می‌دهند.
 مقاله حاضر درصدد است تا با رویکردی آسیب شناسانه، دو رمان فمینیستی فارسی را با تأکید بر جایگاه زنان و خانواده بررسی و نقد کند. آثار منتخب شامل «سگ و زمستان بلند» از شهرنوش پارسی پور و «پرندۀ من» از فریبا وفی می­شود. نتایج نشان می‌دهد که آثار داستانی منتخب با خلق شخصیت‌های ضعیف از زنان، ترویج دیدگاه‌های تند علیه مردان، موردتردید قرار دادن مسألۀ ازدواج و جایگاه ارزشی خانواده، نتوانسته است به بهبود موقعیت زنان داستان‌ها یاری برساند و با جدا ساختن آن‌ها از جایگاه و نقش طبیعی و اجتماعی‌شان، قهرمانان زن را دچار بحران هویت کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Position of Women and Family Crisis in Contemporary Fictional Works Based on Two Persian Feminist Novels

نویسندگان [English]

  • maryam moghaddami 1
  • gholamhosien gholamhosienzad 2
  • najmeh dorri 2
  • hasan zolfagari 2
1 Tarbiat Modares University
2 The faculty of Tarbiat Modares University
چکیده [English]

Feminist movement was established with the aim of defending women rights and has undergone many changes. The position of the family and other related discussions are among the issues of central concern to the feminists. Extreme feminists with their devaluing views of marital relationships, valid marriages, having children, marital commitment, etc., can endanger family stability especially in the modern world. In the meantime, through the creation of the fictional works with extreme approaches, the feminist writers have spread devaluing views about family and marital issues among their readers. Adopting a pathological approach, the present paper seeks to explore two of the feministic fictional works particularly associated with the position of women and family. These fictional works include "The Dog and the Long Winter," a novel by Shahrnoush Parsipour, and "My Bird," a novel by Fariba Vafi. The findings indicate that by creating weak personalities of women, promoting extreme views against men, casting doubt on the marriage and the valuable position of the family, not only have these selected works failed to improve the condition of women in their stories, but also they have created an identity crisis for them by dividing them from their natural and social roles and positions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shahrnoush Parsipour
  • Fariba Vafi
  • Feminist Stories
  • Women
  • Family Crisis
الف)کتاب­ها:
1-آبوت، پاملا و کلر والاس (1380)، جامعه‌شناسی زنان، ترجمه منیژه نجم عراقی، تهران: نی.
2- الگار، حامد (1369)، دین و دولت در ایران: نقش علما در دورۀ قاجار، ترجمه ابوالقاسم سرّی، تهران: توس.
3- بیرو، آلن (1370)، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمۀ باقر ساروخانی، تهران: کیهان.
4- بیلسی، کریس (1385)، چیستی فمینیسم، ترجمه محمدرضا زمردی، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
5- تانگ، رزمری (1387)، درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی، ترجمه منیژه نجم عراقی، تهران: نی.
6- پارسی پور، شهرنوش (1382)، سگ و زمستان بلند، تهران: البرز.
7- پیرزاد، زویا (1380)، طعم گس خرمالو، چ دوم، تهران: مرکز.
8- دوبووار، سیمون (1379)، جنس دوم، ترجمه قاسم صنعوی، تهران: توس.
9- رابینز، روت (1389)، فمینیسم‌های ادبی، ترجمه احمد ابو محبوب، تهران: نشر افراز.
10- رودگر، نرجس (1388)، تاریخچه نظریات، گرایش‌ها، نقد فمینیسم، تهران: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
11- ریترز، جورج (1380)، نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: علمی.
12- ریو ـ سارسه، میشل (1385)، تاریخ فمینیسم، ترجمه عبدالوهاب احمدی، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
13- زرشناس، شهریار (1388)، جستارهایی در ادبیات داستانی معاصر، چ دوم، تهران: کانون اندیشه جوان.
14- سبزیان، سعید و میر جلال‌الدین کزازی، (1388)، فرهنگ نظریه و نقد ادبی، تهران: انتشارات مروارید.
15 – شریفی، محمد (1387)، فرهنگ ادبیات فارسی، 2 ج، چ دوم، تهران: نو و معین
16- شمیسا، سیروس (1383)، نقد ادبی، چ چهارم، تهران: فردوس.
17- عزیززاده، گیتی (1387)، زن و هویت‌یابی در ایران امروز، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
18- فیگز، کیت (1388)، زنان و تبعیض، ترجمه اسفندیار زند پور و به دخت مال‌میری، چ سوم، تهران: گل‌آذین.
19- مشیر زاده، حمیرا (1385)، از جنبش تا نظریه اجتماعی: تاریخ دو قرن فمینیسم، تهران: شیرازه.
20- میر عابدینی، حسن (1386)، صد سال داستان‌نویسی ایران، 4 ج، چ چهارم، تهران: چشمه.
21- وفی، فریبا (1381)، پرندۀ من، تهران: مرکز.
ب)مقالات:
1- آقاجانی، نصرالله (1388)، «چالش فمینیسم با عدالت جنسیتی»، مطالعات راهبردی زنان، ش 46، صص 7 – 48.
2- پرستش، شهرام و فائزه ساسانی خواه (1389)، «بازنمایی جنسیت در گفتمان رمان (1375-1384)»، زن در فرهنگ و هنر، ش 4، صص 55 - 74.
3- چراغی کوتیانی، اسماعیل (1395)، «دلالت‌های جمعیت شناختی نظریه فمینیستی»، معرفت فرهنگی اجتماعی، ش 3، صص 139 - 164.
4- صادقی شهپر، رضا و راضیه حجّار (1392)، «نقد فمینیستی رمان سگ و زمستان بلند»، ادب پژوهی، ش 26، صص 73 - 94.
5- فاکس، الیزابت (1381)، «زنان و آینده خانواده: آزادی رفتار جنسی و تأثیر آن بر خانواده»، ترجمه اصغر افتخاری و محمد تراهی، کتاب زنان، ش 17.
6- فولادی، محمد (1382)، «فمینیسم»، نشریه ادیان و عرفان، ش 32، صص 58 - 65.
7- کرامتی، معصومه و مهدی سجادی و علیرضا صادق زاده قمصری و محسن ایمانی (1390)، «تبیین ملاحظات جنسی و جنسیتی در ارزش‌شناسی فمینیسم اگزیستانسیالیسم و اسلام»، نشریه مطالعات راهبردی زنان، ش 52، صص 225 - 286.
8- کمالی، افسانه و دیگران (1388)، «بازنمایی تجربه‌ی زنان از جهان اجتماعی در رمان: تحلیل جامعه‌شناسانه‌ی پنج رمان پرفروش دهه‌ی 1375 تا 1385»، مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، ش 3، صص 99 – 117.
ج) سایت اینترنتی:
پایگاه تحلیل خبری خانواده و زنان (24 خرداد، سال 1395)، «جریان‌شناسی فمینیسم در ایران»، Mehrkhane.com.