بررسی مراتب تجلّی در میقات حضرت موسی(ع) و معراج حضرت محمّد(ص) از دیدگاه عرفا تا قرن هشتم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه اصفهان

چکیده

موضوع این مقاله، بررسی دیدگاه‌های عرفا دربارة مراتب تجلّی با توجّه به قصّه‌های قرآنی میقات حضرت موسی(ع) و معراج حضرت محمّد(ص) است. خدا در حقّ موسی فرمود: «جاء موسی» و دربارة پیامبر گفت: «أسری بعبده.» عرفا با توجّه به این مسأله، میقات و معراج را سفری عرفانی می‌دانند. موسی طالب، مرید، محبّ و سالک مجذوب بود. در مقابل، محمّد مطلوب، مراد، محبوب ومجذوب سالک بود. همچنین، موسی دچار« صعقه» شد و با تجلّی حق دچار تغییر حالت گردید و درمقام تفرقه، تلوین، سکر و فنا بود. امّا پیامبر که سرمة «مازاغ البصر» داشت؛ در شب معراج همانگونه که رفته بود، بدون هیچ تغییری باز آمد و در مقام جمع و تمکین و صحو و بقا بود. در ذیل این موضوع، پاسخ صوفیان به این که چرا موسی «لن ترانی» شنید و پیامبر توانست خدا را شهود کند، تحلیل می‎شود. در میقات، وجود بشری موسی باقی بود و به همین دلیل از خدا «لن‌ترانی» شنید. ولی پیامبر ترک حجاب اعظم نفس کرده بود و توانست خدا را شهود کند. نویسندگان مقاله برای مقایسة مقام موسی و پیامبر و تبیین مراتب تجلّی عارض‎شده بر این دو نبی، به مطالعة مهمترین متون منثور عرفان اسلامی پرداخته‌اند و دیدگاه عرفا را در این زمینه واکاویده‌اند.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating Epiphany Levels in the Miqat (the Stated Place) of Moses (PBUH) and the Ascension of Muhammad (PBUH) from Mystics’ Perspectives

چکیده [English]

 
Epiphany is one of important concepts in the Islamic Mystics. One of the grounds of the mystics’ studies on this concept, is the issue of prophets’ epiphany and particularly two Quranic stories of the Miqat (the Stated Place) of Moses (PBUH) and the Ascension of Muhammad (PBUH). Therefore, the aim of the present study is the investigation of mystics’ perspectives about the Epiphany levels and status of Moses and Muhammad in their epiphany exposures. Under this aim, Sufis’ answers about the reasons of Muhammad’s observing God at the Ascension Night and Moses’ not seeing God, in spite of his demand, are analyzed. The researchers, by referring to the most important mystical prose texts (from the beginning to the 8th century AH), explained the issue. By investigating mystical ideas, it was identified that they considered the differences of the two messengers in these issues that Muhammad has the attributes of “Blessings abstractor, desired, master, seeker fascinated, beloved,” and enjoys the statuses such as: docility, fondness, awareness, and peace of mind. In contrast, Moses is “future, seeker, disciple, fascinated seeker, and lover” and enjoys the statuses such as: distress and mental disturbance, awe, ecstasy, confusion of mind, and patio in the Path of God. In general, the factor of Muhammad’s superiority over Moses is in the issue of epiphany, i.e. he has freed from the world veil, while Moses lives in this veil.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic mysticism
  • epiphany
  • epiphany levels
  • the Miqat (the Stated Place) of Moses (PBUH)
  • the Ascension of Muhammad (PBUH

مراجع

  1.  

     

     

    1. 1.        قرآن کریم
    2. انصاری، خواجه عبدالله (1372)، مجموعه رسائل فارسی، تصحیح محمّد سرور مولایی، تهران، توس.
    3. پورجوادی، نصرالله (1387)، باده عشق، تهران، نشر دانشگاهی.
    4. جام نامقی، احمد (1389)، سراج السائرین، مقدمه، تصحیح و توضیح حسن نصیری جامی، تهران پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    5. جمال‎الدین ابوروح (1386)، حالات و سخنان شیخ ابی سعید ابوالخیر، تصحیح محمد رضا شفیعی کدکنی، سخن، تهران.
    6. دادبه، اصغر (1385)، «تجلی»، در: دایره‎المعارف بزرگ اسلامی، ج 14، زیر نظر سید کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دایره‎المعارف بزرگ اسلامی.
    7. روزبهان بقلی (1389)، شرح شطحیات، تصحیح هانری کربن، تهران، طهوری.
    8. روزبهان بقلی (1426)، مشرب الارواح، حققه عاصم ابراهیم الکیالی الحسینی، بیروت، دارالکتب العلمیة.
    9. روزبهان بقلی (2008)، عرائس البیان، 3ج، قدم له احمد فرید المزیدی، بیروت، دارالکتب العلمیة.
    10. سرّاج طوسی، ابونصر عبدالله (1914)، اللمع فی التصوّف، تصحیح رینولد آلن نیکلسون، لندن، بریل.
    11. سلّمی، عبدالرحمن (1369)، مجموعه آثار،ج1، به کوشش نصرالله پورجوادی، تهران، نشر دانشگاهی.
    12. سلّمی، عبدالرحمن (1954)، طبقات الصوفیه، بتحقیق نورالدین شریبه، قاهره، دارالکتاب العربی.
    13. سمعانی، شهاب الدین ابوالقاسم (1368)، روح الارواح فی شرح اسماء الملک الفتّاح، تصحیح نجیب مایل‎هروی، تهران، علمی و فرهنگی.
    14. سهروردی، شهاب الدین عمر (1966)، عوارف المعارف، بیروت، دارالکتب العربی.
    15. سهلگی، محمد بن علی (1391)، دفتر روشنائی، ترجمه محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، سخن.
    16. شمس تبریزی،محمّد بن ملک داد(1386) مقالات، تصحیح محمّد علی موحد، خوارزمی، تهران.
    17. عطّار، فریدالدین محمّد (1388)، الهی نامه، تصحیح محمّدرضا شفیعی‎ کدکنی، تهران، سخن.
    18. عین القضات همدانی، عبدالله بن محمد (1389)، تمهیدات، تصحیح عفیف عسیران، تهران، منوچهری.
    19. عین القضات همدانی، عبدالله بن محمّد(1962) زبده الحقایق، تصحیح عفیف عسیران، تهران، دانشگاه تهران.
    20. عین القضات همدانی،عبدالله بن محمّد(1377)، نامه‌ها، 3 ج، تصحیح علینقی منزوی، عفیف عسیران،  تهران، اساطیر.
    21. غزالی، ابوحامد محمّد (1361)، کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیوجم، تهران،علمی و فرهنگی.
    22. غزّالی، احمد (1388)، مجموعه آثار فارسی، به کوشش احمد مجاهد، تهران، دانشگاه تهران.
    23. غنی، قاسم (1389)، تاریخ تصوف در اسلام، تهران، زوار.
    24. فروزانفر، بدیع‎الزمان (1351)، «ابن سینا و تصوف»، در:  مجموعه مقالات و اشعار فروزانفر، به کوشش عنایت الله مجیدی، تهران، دهخدا.
    25. قشیری، ابوالقاسم (1383)، رسالة القشیریه، ترجمه ابوعلی حسن ابن احمد عثمانی، تصحیح بدیع‎الزمان فروزانفر، تهران، علمی و فرهنگی.
    26. قشیری، ابوالقاسم (2007 آ)، المعراج، قدم له لویس صلیبا، بیروت، دارالمکتبة بیبلیون.
    27. قشیری، ابوالقاسم(2007 ب)، لطائف الاشارات، ج1، قدم ابراهیم بسیونی، قاهره، الهیئة المصریة العامة الکتاب.
    28. قشیری، ابوالقاسم (2008)، لطائف الاشارات، ج2 و 3، قدم له وحققه ابراهیم بسیونی، قاهره، الهیئة المصریة العامة الکتاب.
    29. قشیری، ابوالقاسم(1392) الرساله القشیریه، تصحیح سید علی اصغر میر باقری فرد، زهره نجفی، سخن،تهران.
    30. کاشانی، عزّالدین محمود (1381)، مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، تصحیح جلال‌الدین همایی، تهران، هما.
    31. کلاباذی، ابوبکر بن محمّد (1371)، التعرف لمذهب التصوف، به اهتمام محمّد جواد شریعت، تهران، اساطیر.
    32. مستملی بخاری، اسماعیل بن محمّد (1375)، شرح التعرف لمذهب التصوّف ،4 ج، تصحیح محمّد روشن، تهران، اساطیر.
    33. مولوی، جلال الدین محمّد (1388)، فیه مافیه، تصحیح بدیع‎الزمان فروزانفر، تهران، امیر کبیر.
    34. میبدی، رشیدالدین ابوالفضل (1371)، کشف الاسرار و عدة الأبرار، به کوشش علی‎اصغر حکمت، تهران، امیرکبیر.
    35. نجم رازی، عبدالله بن محمد (1384)، مرصادالعباد من المبدأ إلی المعاد، به اهتمام محمّد امین ریاحی، تهران، علمی و فرهنگی.
    36. نظامی، الیاس بن یوسف (1383)، مخزن‌الاسرار، تصحیح حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران، قطره
    37. نویا، پل (1371)، تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمه اسماعیل سعادت، تهران، نشر دانشگاهی.
    38. هجویری، ابوالحسن علی (1383)، کشف المحجوب، تصحیح محمود عابدی، 1383، سروش. تهران.
کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی
دوره 18، شماره 34 - شماره پیاپی 34
بهار و تابستان 1396
شهریور 1396
صفحه 159-186

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار