منازل و مقامات سیر و سلوک در مشرب عرفانی روزبهان بقلی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 بخش زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز، شیراز ایران

2 استاد گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه شیراز

10.29252/kavosh.2024.20855.3503

چکیده

یکی از اساسی­ ترین مباحث در طی طریق معنوی و سلوک عرفانی، مراحلی است که سالک در این سفر انفسی باید آن­ها را پشت سر بگذارد. بررسی متون عرفانی از ابتدا تا سده هفتم نشان‌می­ دهد که درباره تعداد مراحل سلوک میان عارفان اختلاف نظر وجود داشته، به گونه­ ای که تعداد این مراحل از حداقل سه مرحله تا ده هزار مرحله گزارش شده است. شیخ روزبهان بقلی (متوفی 606 ق) نیز از جمله عارفانی است که در باب مراحل سلوک و مراتب آن نظرگاهی منحصر به فرد و متمایز دارد. نویسندگان مقاله حاضر، نخست آراء پراکنده­ روزبهان در باب منازل و مقامات سلوک را از کتاب­ های عبهرالعاشقین، رساله القدس، غلطات‌السالکین، شرح شطحیات و کشف‌الاسرار و مکاشفات‌الانوار جمع­ آوری کرده و سپس با تحلیل آن­ها، منظومه فکری شیخ و مراتب سلوکِ روزبهانی را ترسیم‌کرده ­اند. جستجو در آثار روزبهان نشان‌می­ دهد که سلوک مورد قبول وی، دارای سه منزلگاه اصلی یعنی «عشق انسانی، فنا در عشق الهی و هستی» است و هر کدام از این منازل نیز شامل چندین مقام است. منزل نخست و دوم متشکل از دوازده مقام و منزلگاه آخر نیز دارای دو مقام است. نیز به نظر می­ رسد سه مفهومِ «زیبایی، عشق و تجلّی» در تمام مراتب سلوک روزبهانی دیده می ­شوند و با منظومه فکری شیخ پیوندی ناگسستنی دارند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Stages and positions of conduct in the mystical worldview of Sheikh Rozbahan

نویسندگان [English]

  • fatemeh toobaie 1
  • mohammad yousof nayyeri 2
1 department of persian language and literature. faculty of letters and humanities. shiraz uni. shiraz. iran
2 Professor, Department of Persian Language and Literature, Shiraz University
چکیده [English]

One of the main issues in Sufism is the stages that the truth seeker must go through in his inner journey. The examination of mystical texts from the beginning to the seventh century shows that there was a difference of opinions among mystics about the number of steps on the path of the spiritual journey. These steps are reported to be from at least three to ten thousand in number. Sheikh Rozbahan Baghli is a mystic who has a unique point of view about the stages of conduct and its levels. In this article, the researcher firstly collected Rozbahan's scattered opinions about the stages of conduct. The data were extracted from the books Abhar al-Asheqin, Risalah al-Quds, Ghalat al-Salekin, Sharhe Shathiyat, and Kashf al-Asrar va Mokashefat Al-Anwar. After the data analysis, the stages of Rozbahan's conduct were identified. A search in Rozbahan's works shows that his accepted conduct has three main destinations, namely human love, annihilation in divine love and existence. The first and second stages consist of twelve positions, and the final destination involves two positions. It seems that the three concepts of beauty, love and manifestation exist in all the levels of Rozbahani's conduct and have an inseparable connection with his intellectual system.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rozbahan Baghli Shirazi
  • Practical mysticism
  • Stage
  • Human love
  • Annihilation in divine love

مراجع

  1. الف) کتاب­ها

    1. ارنست، کارل (1383)، روزبهان بقلی: تجربه عرفانی و شطح ولایت در تصوف ایرانی ، ترجمة کوروس دیوسالار، تهران: امیرکبیر.
    2. روزبهان بقلی شیرازی (1366)، عبهرالعاشقین، به اهتمام هانری کربن و محمّد معین، تهران: منوچهری.
    3. --------------- (1394)، شرح شطحیات، تصحیح هانری کربن، تهران: طهوری.
    4. --------------- (1398 الف)، رسالةالقدس و رسالةغلطات‌السالکین، تصحیح و تعلیقات غلام‌رضا خوش‌اقبال، شیراز: برازمان.
    5. --------------- (1398ب)، کشف­الاسرار و مکاشفات‌الانوار، ترجمة محمّد خواجوی، تهران: مولا.
    6. سرّاج طوسی، ابونصر (1382)، اللمع فی‌التّصوف، تصحیح رینولد نیکلسون، ترجمة مهدی محبتی، تهران: اساطیر.
    7. عین‌القضات همدانی (1377)، نامه­های عین‌القضات همدانی، با تحقیق علی­نقی منزوی و عفیف عسیران، تهران: اساطیر.
    8. قشیری، عبدالکریم (1391)، رسالة قشیریه، ترجمه ابوعلی حسن بن احمد عثمانی، تصحیح مهدی محبتی، تهران: هرمس.
    9. کاشانی، عبدالرزاق (1372)، شرح منازل‌السائرین، تحقیق محسن بیدارفر، قم: بیدار.
    10. کلابادی، ابوبکر بن محمد (1371)، کتاب تعرف، به کوشش محمّدجواد شریعت، تهران: اساطیر.
    11. نابلسی، عبدالغنی (1424)، شرح دیوان ابن فارض، با تحقیق رشید بن غالب اللبنانی، بیروت: دارالکتب العلمیه.

    ب) مقالات

    1. راشدی‌نیا، علی‌اکبر (1391)، «مقامات عرفانی»، معارف عقلی، سال 7، شمارة 3، صص 53-86.
    2. زینی‌وند، تورج و عیسی نجفی (1391)، «بازتاب اندیشه­های ابوالحسن دیلمی در آثار برخی از بزرگان تصوف اسلامی (مطالعة مورد پژوهش: عشق الهی)»، مطالعات عرفانی، دوره 8، شماره 1، صص 53-76.
    3. سیدان، الهام (1393)، «مبانی نظری مراحل سیر و سلوک در مشرب­الارواح روزبهان بقلی»، ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا، سال 6، شمارة 11، صص 123-152.
    4. محمّدی، مهدی و نجف جوکار (1399)، «مقایسة مراحل سلوک در کیمیای سعادت و مکاتیب عبدالله قطب»، تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، دورة 14، شماره 51، صص 209-237.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار