مقایسۀ ‌ذهنیّت ‌غنایی ‌نظامی‌گنجوی ‌وخواجوی‌کرمانی ‌با ‌تکیه ‌بر‌«لیلی‌ و مجنون وگل‌ و نوروز»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

2 استادیار زبان وادبیات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی ، همدان، ایران

10.29252/kavosh.2023.19386.3350

چکیده

موضوع این مقاله­ بحث و بررسی دربارۀ مقایسۀ ذهنیّت غنایی نظامی ­گنجوی در­ منظومۀ «لیلی و مجنون» و ذهنیّت غنایی ­خواجوی‌کرمانی در منظومۀ «گل­­ و نوروز» است. تحوّل شگرف ذهنیّت­ غنایی در ­این دو اثر، ناشی از ­آمیختگی ذهن شاعر و مخاطب است. چیره­ دستی نظامی در منظومۀ «لیلی و مجنون» بین منظومه ­های سنّتی­ غنایی ادبیّات فارسی مثال ­زدنی­ است. با این حال، منظومۀ «گل و نوروز» خواجو نیز در ­قالب مثنوی با محتوایی غنایی و عاشقانه در ­ادبیّات فارسی جایگاه رفیعی دارد. در شرح مطالب مقاله سه مبنای محتوایی این پژوهش این­گونه ­آمده­است: 1) ذهن وشخصیّت اثرگذار­ غنایی هر دو شاعر؛ 2) ارائة محتوایی­عاشقانه­­ که به ­تربیت انسانی ختم می­ شود؛ و 3) برداشت ذهنی ­مخاطب از منظومه ­ها؛ که­­ محورهای اصلی ­این مقاله به ­شمار ­می ­آیند. وفاداری در عشق، بن­مایۀ اصلی این دو منظومه است و با ماهیتی غنایی، هر دو­ شاعر به­ مضمونی آموزنده و حکیمانه اشاره­ دارند. احساسات و­ عواطف ­درونی شاعر­ که در این دو منظومه برای مخاطب به­ صورت ملموس درک­ می­ شود، بررسی و تحلیل شده ­­اند. عناصر محتوایی دو منظومه بر پایۀ عشق به­ تربیت و­ تکامل انسانی استوار ­است. بنابراین در این مقاله مضامین، افکار و ­دیدگاه­ های دو ­اثر بررسی ­شده است و­ میزان تأثیر آن­ها بر تعلیم و­ تربیت با ذهنیّت مخاطب مشاهده می­ شود. در منظومۀ «لیلی ­و­ مجنون» ­تغنیّات درونی ­وجود ­دارد ­که در مثنوی ­«گل و ­نوروز» مانند ­آن ­را ­مشاهده ­نمی­ کنیم. ­­اکثر مضامین غنایی ­در این دو ­مثنوی مشترک هستند­ و در ­مواردی ­هم ­اختلاف ­­وجود ­دارد­ که­ گاهی این ­اختلافات ­برجسته به ­نظر­ می ­رسد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Title Comparison of the lyrical mentality of Nezami Ganjavi and Khajooy Kermani based on Leyli va Majnoon and Gol va Nowrouz

نویسندگان [English]

  • morteza koshniyat 1
  • Shahrooz jamali 2
  • morteza Razaghpoor 2
1 Ph.D. student of Persian language and literature, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran
چکیده [English]

This article compares the lyrical mentality of Nezami Ganjavi in the poems Leyli va Majnoon and that of Khajooy Kermani in the poem Gol va Nowrouz. The dramatic difference of the lyrical mentalities in these works is the result of the fusion of the poets’ and the audience's mental patterns. Nezami Ganjavi’s mastery in the poem Leyli va Majnoon is an example of traditional lyrical poems in the Persian literature. The poem  Gol va Nowrouz by Khajooy Kermani also has a high position in the Persian literature in the form of a Masnavi with lyrical and romantic contents. The points discussed in this research include a) the mind and influential lyrical personality of the two poets, b) the presentation of romantic contents that end in human education and c) the mentality of the audience. Loyalty in love is the main theme of the two poems, and both poets refer to an informative and wise issue with a lyrical nature. The internalized feelings and emotions that can be concretely understood by the audience in both poems are examined and analyzed. The content elements of the two poems are based on love for education and human development. Therefore, in this article, the themes, thoughts and views of those two works are examined, and the degree of their influence on education and training with the mentality of the audience is evaluated. In Leyli va Majnoon, there are certain inner meanings that are not seen in Gol va Nowrouz. However, most of the lyrical themes are common in these two poems, and there are also differences that sometimes seem prominent.
This article compares the lyrical mentality of Nezami Ganjavi in the poems Leyli va Majnoon and that of Khajooy Kermani in the poem Gol va Nowrouz. The dramatic difference of the lyrical mentalities in these works is the result of the fusion of the poets’ and the audience's mental patterns. Nezami Ganjavi’s mastery in the poem Leyli va Majnoon is an example of traditional lyrical poems in the Persian literature. The poem  Gol va Nowrouz by Khajooy Kermani also has a high position in the Persian literature in the form of a Masnavi with lyrical and romantic contents. The points discussed in this research include a) the mind and influential lyrical personality of the two poets, b) the presentation of romantic contents that end in human education and c) the mentality of the audience. Loyalty in love is the main theme of the two poems, and both poets refer to an informative and wise issue with a lyrical nature. The internalized feelings and emotions that can be concretely understood by the audience in both poems are examined and analyzed. The content elements of the two poems are based on love for education and human development. Therefore, in this article, the themes, thoughts and views of those two works are examined, and the degree of their influence on education and training with the mentality of the audience is evaluated. In Leyli va Majnoon, there are certain inner meanings that are not seen in Gol va Nowrouz. However, most of the lyrical themes are common in these two poems, and there are also differences that sometimes seem prominent.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Leyli va Majnoon
  • Gol va Nowrouz
  • Lyrical mentality
  • Nezami Ganjavi
  • Khajoo Kermani
  1. الف) کتاب­ها

    1. ایگلتون، تری (1397)، رویداد ادبیّات، ترجمه مشیت علایی، تهران: لاهیتا.
    2. برت، ریموند لارنس (1387)، تخیّل، ترجمۀ مسعود جعفری، تهران: مرکز.
    3. جعفری قنواتی، محمد (1394)، درآمدی بر فولکلورایران، تهران: جامی.
    4. خواجوی کرمانی، کمال‌الدین ابوالعطا (1370)، خمسۀ خواجوی­ کرمانی، تصحیح محمّدصادق سعید (نیاز کرمانی)، کرمان: دانشگاه­ شهیدباهنر.
    5. ذوالفقاری، حسن (1392)، یکصد منظومة عاشقانة فارسی، تهران: نشرچرخ.
    6. فراستخواه، مقصود (1396)، ذهن و همه‌چیز، تهران: نشر کرگدن.
    7. کانت، ایمانوئل (1377). نقد قوۀ حکم، ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان، تهران: نشرنی.
    8. کریمی مطهر، جان‌الله (1386)، تئوری ادبیّات، تهران: دانشگاه تهران.
    9. گوتر، اران (1393)، فرهنگ زیبایی‌شناسی، ترجمه محمد ابوالقاسمی، تهران: نشر ماهی.
    10. مُختاری، محمد (1398)، هفتادسال ­عاشقانه، تهران: فرهنگ ­نشرنو.
    11. موران، برنا (1396)، نظریه­های ادبیّات ونقد، ترجمۀ ناصر داوران، تهران: نگاه.
    12. نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف (1386)، لیلی­ ومجنون، تصحیح بهروز ثروتیان، تهران: امیرکبیر.
    13. نفیسی، سعید (1307)، نخل بند شعرا، احوال خواجوی کرمانی، تهران: موسسۀ خاور.