سنّت حماسه سرایی در قیصرنامه ادیب پیشاوری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه گلستان، گروه زبان و ادبیات فارسی

10.29252/kavosh.2020.1901

چکیده

ادیب پیشاوری یکی از برجسته‌ترین شعرای سنت‌گرای دوره معاصر است که در افغانستان و ایران، در محضر بزرگان روزگار خود به کسب علم پرداخت و بر بسیاری از علوم زمان تبحر یافت. از ادیب، آثار گوناگونی به نظم و نثر بر جای مانده است که معروفترین آنها دیوان فارسی- عربی و «قیصرنامه» است. قیصرنامه منظومه‌ای است حماسی که ادیب آن را به تأثیر از شاهنامۀ فردوسی، در ستایش قیصر آلمان، ویلهلم، سروده است. از آنجا که ادیب شاعری سنت‌گرا بوده، انعکاس سنت‌های حماسی در قیصرنامه، فراوان به چشم می‌خورد.
 سنّت، بازتاب فرهنگی تجربه‌ها، دستاوردها و بینش‌های نیاکان است که از نسلی به نسل دیگر سپرده می‌شود و هر مؤلفی نه با یاری ذهن خود، بلکه با تکیه بر آن است که دست به آفرینش می‌زند. پژوهش حاضر قیصرنامه ادیب را با شش عنصر اصلی سنت حماسی یعنی انگیزه، قهرمان، ساختار، زبان، کاربرد اساطیر و بافت روایی بررسی نموده است.
  نتیجۀ بررسی­ها نشان می‌دهد که انگیزه ادیب از این حماسه­سرایی، ملی نبوده و بیشتر به خاطر نفرت و انتقام‌جویی از استعمار انگلیس این منظومه را سروده است. او در زمینۀ کاربرد اساطیر و توصیف برخی از ویژگی‌های قهرمان در قالب سنت حماسه‌سرایی دست به آفرینش زده است. هرچند ادیب در کاربرد زبان، به سنت وفادار مانده، اما هنگام گزینش واژگان، به بافت کلام و محتوای داستان توجهی ندارد. در زمینۀ ساختار حماسی و بافت روایی نیز باید گفت قیصرنامه بافت و ساختار روایی ندارد و ادیب پیشاوری به این مسأله اصلاً توجه نکرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Epic Traditions in Adib-e-Pishavaryʼs Gheysar Nameh

نویسنده [English]

  • vahid rooyani
golestan university, persian literature department
چکیده [English]

Adib Peshawari is one of the most prominent traditionalist poets of the contemporary era who educated in Afghanistan and Iran under the great masters of the time. He left behind various literary works in poetry and prose the most famous of which are the Persian-Arabic Divan and the Gheysarnameh. Gheysarnameh is a collection of epic poems influenced by Ferdowsi's Shahnameh in praise of the German Gheysar. In the world of literature, this epic is considered more related to literary traditions than the works of other epic writers. It is one of the most famous epics of the Constitutional Revolution period. In this study, the book is examined in terms of six main elements of the epic tradition including motivation, hero, structure, language, mythology and narrative context. The results show that the Adib’s motive was not nationalistic, and he wrote those poems because of the hatred and a sense of revenge for the British colonialism. He has used mythologies and described some of the characteristics of his hero in the format of epic traditions. Regarding the language, Adib is loyal to the language traditions, but, when choosing vocabulary, he does not pay attention to the textual content of the story. Moreover, there is no narrative structure in Gheysar Nameh, nor has the author paid attention to it at all.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gheysar Nameh
  • Literary tradition
  • Historical epic
  • Adib-e-Pishavary
  • Constitutional Revolution poetry

مراجع

  1. الف)کتاب­ها:

    1. ابوالحسنی، علی، (1373)، آینه­دار طلعت یار (زندگی­نامه و اشعار ادیب پیشاوری)، تهران: نشر عبرت.
    2. احمدی، بابک، (1380)، ساختار و تأویل متن، چاپ دوازدهم، تهران: مرکز.
    3. ادیب پیشاوری، قیصرنامه، کتابخانه مجلس شورای ملّی، شماره ثبت 8128.
    4. ----------، کلیات دیوان، کتابخانه مجلس شورای ملی، شماره ثبت 87666.
    5. اسکولز، رابرت، (1383)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیّات، ترجمه فرزانه طاهری، چاپ دوم، تهران: آگه.
    6. امین­پور، قیصر، (1383)، سنّت و نوآوری در شعر معاصر، تهران: علمی و فرهنگی.
    7. ایگلتون، تری، (1392)، پیش­درآمدی بر نظریه ادبی، ترجمه عباس مخبر، چاپ هفتم، تهران: مرکز.
    8. باختین، میخاییل، (1387)، تخیل مکالمه­ای، جستارهایی درباره رمان، ترجمه رویا پورآذر، تهران: نشر نی.
    9. حمیدیان، سعید، (1387)، درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، چاپ سوم، تهران: ناهید.
    10. خالقی مطلق، جلال، (1386)، حماسه پدیده­شناسی تطبیقی شعر پهلوانی، تهران: مرکز دایرة ­المعارف بزرگ اسلامی.
    11. دوستخواه، جلیل، (1380)، حماسه ایران یادمانی از فراسوی هزاره­ها، تهران: آگه.
    12. زرین­کوب، عبدالحسین، (1387)، ارسطو و فن شعر، چاپ ششم، تهران: امیرکبیر.
    13. سام نامه، (1392)، به کوشش وحید رویانی، تهران: میراث مکتوب.
    14. شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1390)، با چراغ و آینه، تهران: سخن.
    15. طاهری، ابوالقاسم، (1354)، تاریخ روابط بازرگانی و سیاسی ایران و انگلستان از دوران فرمانروایی مغولان تا پایان عهد قاجاریه. انجمن آثار ملی: تهران.
    16. عبادیان، محمود، (1387)، فردوسی سنت و نوآوری در حماسه سرایی، تهران: مروارید.
    17. عبدالرسولی، علی ، (1362)، مقدمه بر دیوان ادیب پیشاوری، تهران: پارت.
    18. فردوسی، ابوالقاسم، (1386)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: دایرة ­المعارف بزرگ اسلامی.
    19. کالر، جاناتان، (1388)، بوطیقای ساخت­گرا، ترجمه کوروش صفوی، تهران: مینوی خرد.
    20. مختاری، محمد، (1379)، اسطوره زال، چاپ دوم، تهران: توس.
    21. ----------، (1392)، انسان در شعر معاصر، چاپ چهارم، تهران: توس.
    22. نولدکه، تئودور، (1384)، حماسه ملی ایران، ترجمه بزرگ علوی، تهران: نگاه.
    23. هاشمی، سیدمحسن، (1390)، فردوسی و هنر سینما، تهران: علم.
    24. هایت، گیلبرت، (1376)، ادبیات و سنت­های کلاسیک، ترجمه محمد کلباسی و مهین دانشور، تهران: آگه.

    ب)مقالات:

    1. امامی، نصرالله، (1369)، «از چالش سعدی تا ساختار زبانی و بیانی شاهنامه»، نمیرم از این پس که من زنده­ام، به کوشش منوچهر ستوده، تهران: دانشگاه تهران، صص 153- 168.
    2. ----------، (1390)، «فردوسی و خلاقیت حماسی در شاهنامه»، فردوسی پژوهی، به کوشش منوچهر اکبری، تهران: خانه کتاب.
    3. پوینده­پور، اعظم؛ سید مهدی خیراندیش و سعیده سامع، (1392)، «شاهنامه فردوسی در آیینه شعر ادیب پیشاوری»، مجله مطالعات و تحقیقات ادبی دانشگاه خوارزمی، تابستان شماره 17، صص 7- 26.
    4. رضوی، مسعود، (1387)، «سنّت و نوآوری در ادبیات»، مجله اطلاعات حکمت و معرفت، سال 3، شماره 2، صص 57- 60.
    5. فلاح رستگار، گیتی، (1357)، «جهان پهلوانی»، مجموعه سخنرانیهای سومین تا ششمین هفته فردوسی، مشهد: دانشگاه فردوسی، صص 216- 242.
    6. مالمیر، تیمور، (1387)، «ساختار فنی شاهنامه»، کاوش نامه، سال 9، شماره 16، صص 199- 224.
    7. مرتضی کامران، (1353)، «علامه ادیب پیشاوری»، مجله گوهر، شماره 16، صص 331- 337.
    8. میرانصاری، علی، (1385)، «ادیب پیشاوری». دایرة المعارف بزرگ اسلامی، جلد 7، تهران: بنیاد دایرة ­المعارف بزرگ اسلامی، صص 368- 371.
    9. نیکخو، عاطفه؛ یدالله جلالی پندری،  (1394)، «بررسی ساختاری زبان حماسی در طومار جامع نقالان معروف به هفت لشکر»، دوفصلنامه فرهنگ و ادبیات عامه، سال 3، شماره 5، صص 101- 132.

    ج) پایان­نامه

    1. بیاتی، نرگس، (1394)، حماسه‌سرایی در عصر قاجار با تکیه بر حماسه‌های تاریخی، پایان­نامه دورة کارشناسی ارشد، دانشگاه یزد، به راهنمایی: محمّدرضا نجّاریان.  

    د) منابع لاتین

    35. Adrados, Francisco Rodriguez, 2005, a History of the Greek Language from Its Origins to the Present, Leiden: Brill Press.

    36. Barthes, Roland (1977), Image – Music –Text. (Selected and Trans), Stephen Heat, New York: Hill and Wang.

    37. Hainsworth,J. B, 1986, “The Language and Diction of Homeric Greek”, Traditions of Heroic and Epic Poetry, Vol 2, London: the Modern Humanity Association Research.

    38. Hall, Vernon, 1963, a Short History of Literary Criticism, London: Marlin Press.

    39. Hanaway, William L., 1988, “Epic Poetry”, Persian literature, Edited by Ehsan Yarshater, Colombia University, Bibliotheca Persica, PP. 96-107.

    40. Heinze, Richard, 1993, Virgil's epic technique, translated by Hazel and David Harvey and Fred Robertson, Berkeley and Los Angeles: The University of California Press.

    41. MC Grath, Kevin, 2004, the Sanskrit Hero, Leiden: Brill. Brills Indological Library.

    42. Meletinsky, M. Eleazar, 1998, The Poetics of Myth, London: Rutledge.

    43. Newman, john Kevin, 1986, the classical epic tradition .madison: university of Wisconsin press.

    44. Toohey, Peter, 1992, Reading Epic, An introduction to the ancient narratives, Lond

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار