تحلیل گفتمان انتقادی زندان در دو زیست-جهان کلاسیک و مدرن با تکیه برحبسیّه‌های مسعود سعد، فرّخی یزدی و محمّدتقی بهار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

2 استاد دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

حبسیّه، شعری است که شاعر در زندان، واکنش­های حسّی، روحی و معرفت­شناختی خود را با تخیّلی که درگیر مفهوم تهدیدآمیز حبس است در زبانی ویژه بازنمایی می­کند. مکانمندی زندان، هم شاعر را به بدن و ذهن تهدید شده معطوف می­کند و هم معرفتی را می­سازد که «زندان» در آن یک «ابر نشانه» است. گفتمان زندان با نسبتی که شاعر با جهان و «امر اجتماع» دارد، ساخته می­شود. از اینرو در تبیین شعر حبسیّۀ جهان پیشامدرن که تأییدگر قدرت­های اجتماعی و سیاسی حاکم است و حبسیّه­های معاصر که علیه قدرت و در بافتی از ادبیّات مقاومت بازنمایی شده است، دو گفتمان زندان را پدید می­آورد. این مقاله می­کوشد با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی، و با توجّه به آرای لاکلا و موفه دو گفتمان «سنّتی» و «مدرن» زندان را با تکیه بر شعر مسعود سعد و حبسیّه­های دو شاعر معاصر،  فرّخی یزدی و بهار بررسی کند تا چرخش­های گفتمانی آن آشکار گردد. در گفتمان حبسیّه­سرایی سنّتی، تقدیرگرایی، «گره­گاه» این گفتمان است. عناصری که در این گفتمان مفصل­بندی شده­اند، جدا از اینکه زیست­جهان شاعر را باز نمایی می­کنند به­مثابة ساختاری نمادین، پیوند ارزش­ها و کنش­های اجتماعی را با قدرت منتشر در جامعه نشان می­دهند. امّا در حبسیّه­های مدرن، گفتمان زندان به­مثابة «اعتراض سیاسی» است. بنابراین گره­گاه اعتراض سیاسی، عناصری چون قانون، آزادی، مبارزه و مشروطه را تقسیم­بندی می­کند؛ در این وضعیّت، گفتمان زندان علیه نظم سیاسی موجود قرار می­گیرد تا بتواند در مقابل ساختارهای متصلّب قدرت، مقاومت و نظم سیاسی آزادتری را پیشنهاد کند. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Prison Critical Discourse Analysis in Two Classical & Modern Living Worlds Based on Habsiyeh Poems of Masoud saad & FarrokhiYazdi and Bahar

نویسندگان [English]

  • Homa Rafiei Moghadam 1
  • Rahman Moshtagh Mehr 2
1 phD Candidate of Shahid Madani Azarbayejan University
2 Professor of Shahid Madani Azarbayejan University
چکیده [English]

"Habsiyeh” is a kind of poem written by a poet in prison to represent its sensory, spiritual, epistemology interactions, which are involved with its imagination to show his threatening  position in prison by using a special language. The prison “landmark” either draws the poet to the threatened body and mind, or forms the cognation in which the "prison" is a "supernatural". prison discourse is formed in the poem  according to his related social affairs and the world. Accordingly, in explanation of the poem of “Habsiyeh”, we face with two types of prison discourse which at first is pre-modern world poet whose poem confirms the governing of the social and political powers, and the second is poet representing of the contemporary “Habsiyeh” whose poem is against the power and in a context of resistance literature. In this article, by using a critical discourse analysis method and with special attentions to Laclau and Mouffe points of views is tried to investigate two prison discourse in the poetry of Masood Saad  and also “Habsiehs” of another two contemporary poets known as FarrokhiYazdi and Bahar to reveal their discourse circumstances. In the traditional discourse of “Habsieh”, fanaticism is the core of this discourse. The elements that are articulated in this discourse, represent the poet's worldly life as a symbolic structure, social acts involved with the governing power.  But in the modern “Habsieh” poets, prison discourse is a political protest; therefore, the core of political protest is articulated by elements such as law, liberty, struggling and constitutionalism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Habsieh
  • Prison Discourse
  • Masood Saad Salman
  • FarrokhiYazdi
  • Malakoshoaraie Bah

مراجع

الف) کتاب­ها:
1- آباد، مرضیه(1380)، حبسیّه­سرایی در ادب عربی از آغازتاعصرحاضر، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی.
2- انوشه، حسن(1375)، دانشنامة ادب فارسی(آسیای مرکزی)، ج1، تهران، مؤسّسة فرهنگی و انتشاراتی دانش­نامه.
3- بهار، محمّدتقی(1387)، دیوان اشعار، تهران، نشر نگاه.
4- تاجیک، محمّدرضا(1390)، پساسیاست؛ نظریه و روش، تهران، نشر نی.
5- خزائی، یعقوب(1395)، فرآیند ساختاریابی نهاد زندان از مشروطه تا پایان پهلوی، تهران، نشر آگه.
6- زرقانی، سیّدمهدی(1384)، چشم­انداز شعر معاصر ایران، تهران، نشر ثالث با همکاری دبیرخانة شورای گسترش زبان و ادبیّات فارسی.
7- سپانلو، محمّدعلی(1374)، بهار، تهران، انتشارات طرح نو.
8- سعدسلمان، مسعود(1390)، دیوان اشعار، مقدّمه، تصحیح و تعلیقات محمّد مهیار، تهران، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
10- سلطانی، سیّدعلی­اصغر(1394)، قدرت، گفتمان و زبان(ساز و کارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران)، تهران، نشر نی.
11- شفیعی کدکنی، محمّدرضا(1387)، ادوار شعر فارسی از مشروطیّت تا سقوط سلطنت، تهران، نشر سخن.
12- شمیسا، سیروس(1375)، زندانی نای، تهران، نشر سخن.
13- شولتز،کریستین نوربرگ(1392)، روح مکان: به سوی پدیدارشناختی معماری، محمّدرضا شیرازی، تهران، انتشارات رخدادنو.
14- ظفری، ولی­الله(1364)، حبسیّه در ادب فارسی از آغاز شعر فارسی تا پایان زندیّه، تهران، انتشارات امیرکبیر.
15- عبدالله­نژاد، مجتبی(1393)، گفتگو با مسعود سعد سلمان، تهران، نشر هرمس.
16- علی­بابایی، داود(1384)، جامعه، فرهنگ وسیاست درمقالات و اشعار سه شاعر انقلابی(ایرج میرزا، فرّخی یزدی، میرزاده عشقی)، تهران، انتشارات امیدفردا.
17- فرّخی یزدی، میرزامحمّد(1360)، دیوان اشعار، به کوشش حسین مکّی، تهران، انتشارات جاویدان.
18- فرکلاف، نورمن(1395)، تحلیل گفتمان انتقادی، در کتاب تحلیل گفتمان سیاسی، گردآوری و ترجمة امیر رضائی­پناه و سمیّه شوکتی­مقرّب، تهران، انتشارات تیسا.
19- فوکو، میشل(1393)، مراقبت و تنبیه: تولّد زندان، مترجمان: نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران، نشر نی.
20- لاکلا، ارنستو و شانتال موفه(1392)، هژمونی و استراتژی سوسیالیستی، به سوی سیاست دموکراتیک رادیکال، ترجمة محمّد رضایی، تهران، نشر ثالث.
21- لوبروتون، داوید(1392)، جامعه­شناسی بدن، ناصر فکوهی، تهران، نشر ثالث.
22- مسرّت، حسین(1384)، پیشوای آزادی: زندگی و شعر فرّخی یزدی، تهران،  نشر ثالث.
23- معینی علمداری، جهانگیر(1394)، زیست­جهان و اهمّیّت آن برای نظریّة سیاسی، تهران، انتشارات رخ­داد نو.
ـ یورگنسن، ماریان و فلیپس، لووئیز(1394)، نظریّه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمة هادی جلیلی، تهران، نشر نی.
ب) مقالات:
1- شریف­زاده، منصـوره(1382)، حبسیّه­های فرّخی یزدی و مسعود سعد سلمان از
دید تطبیقی، فصل­نامة فرهنگ شماره­های 46 و 47، صص147 ـ 133.
2- مقدّمی، محمّدتقی(1390)، نظریّة تحلیل گفتمان لاکلا و موف و نقد آن، فصلنامة معرفت فرهنگی اجتماعی، سال دوم، شمارة دوم، صص124 ـ 91.
کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی
دوره 19، شماره 38
آذر 1397
صفحه 129-160

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار