نظریّات ادبی دکتر غلامحسین یوسفی دربارة صورت و معنی شعر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه تبریز

چکیده

دکتر غلامحسین یوسفی یکی از استادان مسلّم زبان و ادبیّات فارسی و در زمینة علوم و نظریّه‏های ادبی، صاحب‏نظر بود و نقد و نظرهای ارزشمندی در ارزیابی شعر فارسی، از خود به­جا گذاشت. به اعتقاد او آثار ادبی و خصوصاً اشعار ماندگار فارسی، در عین حال که از ماهیّت ادبی و شروط هنری برخوردارند، رسالت‏های اجتماعی بر عهده دارند. او در نقد عملیِ تعدادی از اشعار ماندگار فارسی، نشان داده است که هر شعری که ماهیّت هنری دارد، باید معنی و صورتی داشته باشد. صورتِ بی‏معنی و معنیِ بی‏صورت نمی‏تواند مؤثّر و ماندگار باشد، در نتیجه از هدف اجتماعی خود باز می‏ماند. هرچند صورت و معنی جدا از هم قابل تحقّق نیستند، در هماهنگی برای آفرینش اثر ادبی، معنی به اندازة صورت اصالت دارد و در عین حال یکی از شروط ماندگاری هنر این است که صورت تناسب لازم و کافی را با معنی داشته باشد. در این نوشته دیدگاه‏های او را در مورد اهمّیّت و اصالت صورت و معنی، تناسب میان آن دو، آثار هماهنگی صورت و معنیِ متناسب و رسالت­های آثار هنری بررسی کرده‏ایم. نتیجه این است که معنیِ بی‏صورت هنر محسوب نمی‏شود و صورت بی‏معنی ماندگار و مؤثّر نیست و اثر هنری که مؤثّر نباشد، نمی‏تواند نتیجة اجتماعی داشته باشد و عملاً از شروط شهرت و ماندگاری عاطل می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Gholamhossein Yousofi’s Literary Conceptions about Form and Meaning of poetry

نویسنده [English]

  • Ebrahim Ranjbar
Member of Tabriz University
چکیده [English]

Gholamhossein Yousofi is a distinguished professor of Persian Language and Literature and an expert in literary studies and theories who has left behind invaluable theories and criticism on the evaluation of poetry. He believed that literary works, especially original poetry are, not only of a literary nature and meet all artistic provisions, but should also perform social functions. Having analyzed a number of rich Persian poems, he has indicated that poetry as a work of art should possess meaning and form. Form without meaning and meaning without form cannot be original and effective. Such a work, therefore, cannot achieve its social goals. Although form and meaning cannot be realized in isolation in a coordinated effort to create a literary work, meaning should be as original as form and there should a harmony between the two, since one of the requirements of originality of art is a balance between form and meaning. This paper investigates his views on the importance and originality of form and meaning, the necessity of establishing a balance between the two and the effect of establishing coordination between form and meaning as well as the functions of literary works. The results indicate that meaning void of form is not regarded as art and a form void of meaning would not be regarded as effective and original. Also an ineffective work of art cannot achieve social goals and would in fact lack the requirements for fame and originality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gholamhossein Yousefi
  • literary studies
  • original works of art
  • social function
  • form and meaning
الف)کتاب‌ها:
1- احمدی،‏ بابک(1383)، حقیقت و زیبایی، چاپ هفتم، تهران، نشر مرکز.
2- ----------(1389)، آفرینش و آزادی، چاپ ششم، تهران، نشر مرکز.
3- اشمیتس، توماس(1389)، نظریّة ادبی جدید و ادبیّات کلاسیک، ترجمة حسین صبوری و صمد علیون، تبریز، انتشارات دانشگاه تبریز.
4- ایرانی، ناصر(1380)، هنر رمان، تهران، نشر آبانگاه.
5- ایگلتون، تری(1388)، پیش‏درآمدی بر نظریّة ادبی، ترجمة عبّاس مخبر، چاپ پنجم، تهران، نشر مرکز.
6- تولستوی، لئون(1373)، هنر چیست، ترجمة کاوه دهگان، چاپ نهم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
7- دیچز، دیوید(1370)، شیوه‎های نقد ادبی، ترجمة محمّدتقی صدقیانی و غلامحسین یوسفی، چاپ سوم، تهران، انتشارات علمی.
8- زرّین کوب، عبدالحسین(1361)، نقد ادبی، (دو جلد)، چاپ سوم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
9- -----------------(1357)، ارسطو و فنّ شعر، تهران، انتشارات امیر کبیر.
10- ----------------(1371)، سیری در شعر فارسی، چاپ سوم، تهران، انتشارات علمی.
11- ----------------(1370)، نقش بر آب، چاپ دوم، تهران، انتشارات معین.
12- ستّاری، جلال(1387)، رمزاندیشی و هنر قدسی، چاپ دوم، تهران، نشر مرکز.
13- شفیعی‏کدکنی، محمّدرضا(1372)، تازیانه‎های سلوک، تهران، نشر آگه.
14- -----------------(1391)، رستاخیز کلمات، چاپ سوم، تهران، نشر سخن.
15- شمیسا، سیروس(1394)، نقد ادبی، چاپ سوم، تهران، نشر میترا.
16- عطایی، فرهاد(1388)، یادداشت­های درس منابع و روش تحقیق در ادبیّات و فرهنگ ایران و تاریخ تصوّف اسلامی، تهران، نشر سخن.
17- فضیلت، محمود(1390)، اصول و طبقه­ب