بررسی تأثیر نیاکان در منظومه های پهلوانی پس از شاهنامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه جهرم

2 عضو هیات علمی

چکیده

یکی از مضامینی که در بیشتر منظومه­های پهلوانی پس از شاهنامه دیده می­شود، حضور قهرمانان و پهلوانان دور­ه­های گذشته وتأثیر آنها در داستان است. بررسی منظومه­های پهلوانی پس از شاهنامة فردوسی نشان  می­دهد که نیاکان و درگذشتگان- که اغلب قهرمانان و پهلوانان دوره­های گذشته هستند-  به سه گونه در این منظومه­ها حضور یافته­ و تأثیرات بنیادینی در سیر داستان ایجاد کرده­اند: 1- نخست اینکه در بیشتر منظومه­های پهلوانی، دخمه­ها، قلعه­ها و گاه مناره­ای وجود دارد که قهرمان دورةگذشته پندنامه و گنجی در آن به جای گذاشته است؛ اغلب پهلوان/ پادشاه دورةگذشته به وسیلة آن پندنامه با قهرمان داستان ارتباط برقرار می­کند و اندیشة او را تحت تأثیر قرار می­دهد.2- گاه نیز قهرمان دورةگذشته به خواب قهرمان داستان می­آید و با راهنمایی­های خود، او را به راهی می­خواند و یا اینکه از کاری بازمی­دارد. 3- وجود جنگ ابزارهای پهلوانان دورة گذشته در دست قهرمان داستان. گفتنی دیگر اینکه قهرمانان مزبور با دیوان و جادوگران ارتباط دارند و اغلب این قهرمانان برای حفاظت از گنجی که پنهان کرده­اند، از دیوان و جادوان مدد گرفته­اند. در این جستار کوشش شده است با بررسی منظومه­های پهلوانی پس از شاهنامة فردوسی، حضور نیاکان و چگونگی تأثیر آنها در جریان داستان ها بررسی شود.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of the Role of Ancestors in Heroic Poems after Shahnameh

نویسندگان [English]

  • Azim Jabbareh 1
  • Zahra Riahi Zamin 2
1 University of Jahrom
2 University of shiraz
چکیده [English]

One of the themes most commonly viewed in Persian epic poems after Shahnameh is the presence of heroes from the past eras and their effective role in the story. A survey on heroic poems after shahnameh demonstrates that the ancestors and the death –the majority of which are heroes and champs from past eras- have taken part and made fundamental effects in the story in three ways: 1- first of all, in most of the heroic poems there are crypts, castles and minarets in which the past hero has left a didactic letter and a treasure. The past hero/king relates to the protagonist through that letter and makes some influence on his thoughts. 2. sometimes the passed away hero calls the living one for doing something or prevents him from doing something through a dream. 3- the third way consists of the weapons of passed away heroes being used by the protagonist. This essay also considers the past hero’s relationship with beasts and sorcerers. In most cases, these heroes have asked beasts and witches for help in order to preserve the buried treasure. This essay seeks to study the presence of past heroes and their influence on the story through considering the epic poems after Shahnameh.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Heroic Poems
  • Crypts
  • Treasure
  • Beast
  • Dream
الف) کتاب­ها
1- ابی الخیر، ایرانشاه. (1370). بهمن‌نامه. به تصحیح رحیم عفیفی. تهران: علمی و فرهنگی.
2- ـــــــــــــــــ(1377). کوش نامه. به تصحیح جلال متینی. تهران: علمی.
3- اسدی طوسی، ابونصر علی (1317). گرشاسب نامه. تصحیح حبیب یغمایی. تهران: دنیای کتاب.
4- بویس، مری ( 1374). تاریخ کیش زرتشت. ترجمة همایون صنعتی زاده. تهران: توس.
5- پورداوود، ابراهیم(1356). یسنا. تهران: دانشگاه تهران.
6- ـــــــــــــــــ(1377). یشت­ها. تهران: انتشارات اساطیر.
7- تفضلی، احمد (1376). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. به کوشش ژاله­ آموزگار. تهران: سخن.
8- جین گرین، میراندا (1376). اسطوره­های سلتی. ترجمة عباس مخبر. تهران: نشر مرکز.
9- چایچی امیرخیز، احمد و محمدرضا سعیدی هرسینی (1381). نگاهی به تدفین تابوتی در ایران باستان. تهران: سمیرا.
10- خواجوی کرمانی، محمود(1386). سام نامه. به تصحیح میترا مهرآبادی. تهران: دنیای کتاب.
11- ژیران، ف و گ لاکونه و دیگران(1375). فرهنگ اساطیر آشور و بابل. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل­پور. تهران: فکر روز.
12- شرف الدینی، سعیده (1379). چگونگی تدفین مردگان در عصر آهن در فلات مرکزی ایران. تهران: زهد.
13- فرامرزنامه(1386). به تصحیح میترا مهرآبادی. تهران: دنیای کتاب.
14- قرشی، امان الله(1380). آب و کوه در اساطیر هند و ایرانی. تهران: هرمس.
15- کراچی، روح‌انگیز(1382). بانوگشسب‌نامه. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
16- کندری، مهران(1372). دین و اسطوره در آمریکای قرون وسطا ( پیش از کلمب). تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).
17- کوسج، شمس الدین محمد(1387). برزونامه.(بخش کهن). به تصحیح اکبر نحوی. تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
18- کوجیکی، کتاب مقدس آیین شینتو (1380). ترجمة احسان مقدس. تهران، نیروانا.
19- مادح، قاسم(1380). جهانگیرنامه. به کوشش ضیاء الدین سجادی. تهران: مؤسسة مطالعات اسلامی.
20- مختاری غزنوی، عثمان(1377). شهریار نامه. به تصحیح غلامحسین بیگدلی. تهران: پیک فرهنگ.
21- مک کال، هنریتا( 1373). اسطوره­های بین النهرینی. ترجمة عباس مخبر. تهران: مرکز.
22- مینوی، مجتبی(1354). داستان­های حماسی ایران در مآخذی غیر از شاهنامه. تهران، بنیاد شاهنامة فردوسی.
23- نوشین، عبدالحسین(1387). واژه نامک(واژه­های دشوار شاهنامه­ی فردوسی). تهران: روزگار.
24- نیبرگ، ساموئل(1359). دین­های ایران باستان. ترجمة س. نجم آبادی. تهران: مرکز ایرانی مطالعة فرهنگ­ها.
25- ویو، ژ (1375). فرهنگ اساطیر مصر. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل­پور. تهران،فکر روز.
 
ب) مقالات
1- آموزگار، ژاله(1371 ). دیوها در آغاز دیو نبودند. کلک، ش 30. صص16-24.
2- احمدی، جمال(1384). شناخت اسطورة اکوان دیو. نشریة کاوش نامة زبان و ادب. ش 10. صص 107-128.
3- اکبری مفاخر، آرش(1387). دیوان در متون اوستایی و فارسی باستان. مطالعات ایرانی. ش 14. صص51-64.
4 ــــــــــــــــــــ( 1388). دیوان در متون پهلوی. مطالعات ایرانی. ش 15. صص 41-54.
5- برزگر خالقی، محمد رضا( 1379). دیو در شاهنامه. ش 12. صص 76-100.
6- بشّاش، رسول( 1381 ). سنگ دخمه چم اسبه. نشریة کتاب ماه هنر. شماره 49 و 50. صص86-89.
7- حسام­پور، سعید و عظیم جباره(1389). خان و خانواره در حماسه­های ملی پس از شاهنامه. نشریة مطالعات ملی. ش 2. صص 127- 152.
8- حسن­پور، حسین و زیور قلی زاده(1385). بررسی مفهوم دیو از اوستا تا شاهنامه. نشریة دانشکدة علوم انسانی دانشگاه سمنان. ش 16. صص 15-38.
9- حکمت، علی اصغر(1306). دخمة شاپور اوّل. نشریة تعلیم و تربیت. ش 32 و 33. صص 467-478.
10- حیدری، احمد( 1383). قدمگاه، گور، نیایشگاه صخره­ای از دورة هخامنشی. نشریة فرهنگ و هنر. ش 36 و 37. صص 175-189.
11- خالقی مطلق، جلال(1356). یکی دخمه کردش ز سم ستور. نشریةدانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. ش 124. صص 462-470.
12- رضی، هاشم (1370). مرگ در دیانت زرتشتی. نشریة آینده.ش 9-12. صص32-46.
13- طباطبایی، احمد(1343). دیو و جوهر اساطیری آن. نشریة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی تبریز. ش 8. صص 39-45.
14- متینی، جلال( 1363). روایتی دیگر از دیوان مازندران. ایران نامه. ش 9. صص 118-134.
15- مهدی­زاده، علی ( 1379 ). مرگ و مراسم تدفین در دین مزدایی. نشریة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. ش 153-154. صص353-370.
16- میرزای ناظر، ابراهیم( 1370). تفسیر وژاة دیو و پری. چیستا. ش 82 و 83. صص 187-194.
ج)- منابع لاتین
bartholomae. 1961, altiranisches worterbuch, berlin.1-
2- soderblome, Nathan, “death and disposal of the dead” ERE, ed by: j. hasting, vol. 4.