تقابل زیست‌جهان «سوژه» در چند داستان مدرن و پسامدرن فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

2 دانشیار دانشگاه شیراز

چکیده

مفهوم زیست­جهان از مفاهیم بنیادین در فلسفة معاصر، بویژه پدیدارشناسی هوسرل است. در چنین فضایی موضوعات فلسفة مدرن قوام می­یابد. موضوعاتی از قبیل سوژه، فضای میان­ذهنی، دیگری، آگاهی و.... از طرفی وجوه عمدة تمایز میان ادبیّات مدرن و ادبیّات پسامدرن، همین موضوعاتِ ذکرشده است. بنابراین توجّه به زیست­جهان و تفاوت سوژه­ای که در زیست­جهان حضور دارد با سوژه­ای که فارغ از این فضاست، مبنای مناسبی برای تحلیل سیر ادبیّات داستانی ایران از مدرن به پسامدرن است. برای رسیدن به این مقصود، سه داستان مدرن و سه داستان پسامدرن ایران، از منظر موضوعات مطرح در مفهوم زیست­جهان در این مقاله بررسی شده است. رمان­ها و داستان مدرن عبارت است از: "مونالیزای منتشر"، "شبیه عطری در نسیم" و "وقتی مادر کل کشید". داستان­های پسامدرن عبارت است از: "داستان­ دودقیقه­ای"، "نون و قلم" و "دختر و جنگ". به نظر می­رسد عوامل سازندة زیست­جهانِ مدرنِ سوژه، در گذار به ادبیّات پسامدرن، از بین رفته یا تغییر ماهیّت داده­اند؛ عواملی چون دیگری، انسجام هویّت، و میان­ذهنیّت. درنتیجه می­توان گفت که زیست­جهان در پسامدرنیسم فلسفة وجودی خود را از دست داده است. بنابراین سوژه در ادبیّات پسامدرن، در فضایی نامحدود قرار گرفته، رو به هیچ مرکز یا غایتی ندارد. ماهیّت وجودی چنین سوژه­ای نیز مورد تردید جدّی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the concept of "world life" in Some Iranian Stories from Modern to Postmodern Era

نویسندگان [English]

  • Farzad Karimi 1
  • Saeid Hesampoor 2
1 PhD candidate Shiraz Universityy
2 Associate Professor Shiraz University
چکیده [English]

The concept of “world life” is one of the fundamental concepts in the contemporary philosophy, especially in Husserl’s phenomenology. The modern philosophical topics are also shaped in this type of conceptualization. The subjects such as "intersubjectivity space, the other, awareness" are distinctive features of the modern and postmodern literature. Therefore, considering the "world life" and the differences of the subjects living in the "world life" would be a suitable topic for the analysis the evolutionary process of Persian modern stories to postmodern ones. In this regard, three modern and three postmodern short stories are selected and reviewed in the present study. Regarding the issue, it seems that the constructive components of modern view of "world life" of a subject, such as "the other, identity coherence, and intersubjectivity", have been destroyed or drastically changed in the stream of postmodern literature. As a result, it can be assumed that the concept of "world life" has lost its existentialistic philosophy in post modernism. Thus, the subject, in the postmodern literature, is located in an unlimited space, facing no focus or center. The existence of such a subject would be suspected as well.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Iranian modern and postmodern literature"
  • "Intersubjectivity Space". "Iranian modern and postmodern literature"
  • "The Other"
  • "World Life"
  • "Subject"
  • "Intersubjectivity Space"
الف)کتاب‌ها:
1- اسپیلبرگ، هربرت(1391)، جنبش پدیدارشناسی، ترجمة مسعود علیا، تهران، انتشارات مینوی خرد.
2- انصاری، رضیه(1389)، شبیه عطری در نسیم، تهران، نشر آگه.
3- تاج­مهر، کرم­رضا(1391)، سمفونی قورباغه­ها، تهران، نشر قطره.
4- حکیم­معانی، محسن(1388)، ارواح مرطوب جنگلی، تهران، انتشارات ققنوس.
5- دورتیه، ژان فرانسوا(1382)، علوم انسانی: گسترة شناخت‌ها، ترجمة مرتضی کتبی، جلال‌الدّین رفیع‌فر و ناصر فکوهی، تهران، نشر نی.
6- رشیدیان، عبدالکریم(1394)، فرهنگ پسامدرن، تهران، نشر نی.
7- شرمن، دیوید(1390)، خودآگاهی هگلی و پساساختارگرایان فرانسوی، ترجمة محمّدمهدی اردبیلی و پیام ذوقی، تهران، انتشارات رخداد نو.
8- ضیمران، محمّد(1392)، گذار از جهان اسطوره به فلسفه، تهران، انتشارات هرمس.
9- عبّاسلو، احسان(1389)، کلاژ، تهران، نشر آموت.
10- گروندن، ژان(1391)، درآمدی به علم هرمنوتیک فلسفی، ترجمة محمّدسعید حنایی کاشانی، تهران، انتشارات مینوی خرد.
11- گیوا، شاهرخ(1389)، مونالیزای منتشر، چاپ دوم، تهران، انتشارات ققنوس.
12- مرادی، بهرام(1381)، خنده در خانة تنهایی، تهران، نشر اختران.
13- مشایخی، عادل و محسن آزموده(1393)، دلوز، ایده، زمان: گفتگویی دربارة ژیل دلوز، تهران، انتشارات بیدگل.
14- مکاریک، ایرنه ریما(1388)، دانش‌نامة نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمة مهران مهاجر و محمّد نبوی، تهران، نشر آگه.
15- هایدگر، مارتین(1392)، مسائل اساسی پدیدارشناسی، ترجمة پرویز ضیاءشهابی، تهران، انتشارات مینوی خرد.
ب)مقالات:
1- حیاوی، فهد(1390)، «ارتباط میان­ذهنی در زیست­جهان پدیدارشناسی هوسرل»، پژوهش­های فلسفی، شمارة 19، بهار و تابستان، صص135-103.
2- قبادی، علیرضا و روفیا ابوترابی(1387)، «زیست­جهان پروین اعتصامی»، فرهنگ مردم ایران، شمارة14، پاییز 1387، صص47- 29.
3- منیری، عفّت­السادات و مریم حسینی(1393)، «بررسی زیست­جهان در آثار ناتالیا گینزبورگ با تکیه بر آرای یورگن هابرماس»، پژوهش ادبیّات معاصر جهان، دورة 19، شمارة1، بهار و تابستان، صص162- 145.
ج) پایان‌نامه
1- پورداداش مهربانى، عسل(١٣٩١)، "مقایسة روایت زیست‌جهان زنانه در رمان‌های نخبه‌گرا و عامّه‌پسند نویسندگان زن دهة ٨٠"، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم اجتماعی دانشگاه علّامه طباطبایی.
 
 
د)منابع لاتین:
1- Bowie, Andrew. 2003, Aesthetics and Subjectivity: From kant to Nietzche. Second Edition, U.K & U.S.A: Manchester University Press.
2- Duranti, Alessandro. 2010, "Husserl, Intersubjectivity and Anthropology", in: Anthropology Theory. Vol 10C1), U.S.A & U.K: SAGE Publications: 1-20.
3- Habermas, Jorgen. 1971, Knowledge and Human Interests. Tr. Jeremy J. Shapiro, U.S.A: Beacon Press.
4- Habermas, Jorgen. 1974, Theory and Practice. Tr. John Viertel, U.S.A: Beacon Press.
5- Husserl, Edmund. 1978, The Crisis of European Sciences and Transcendental Phenomenology. Tr. David Carr, Fourth Printing, U.S.A: Northwestern University Press.
6- Husserl, Edmund. 2000, Ideas Pertaining to A Pure Phenomenology and to A Phenomenological Philosophy, Volume III. Tr. Richard Rojcewicz and Andre Schuwer, Fifth Printed, U.S.A & U.K: Kluwer Academic Publishers.
7- Zahavi, Dan. 2003, Husserl's Phenomenology. U.S.A: Stanford University Press.
 
الف)کتاب‌ها:
1- اسپیلبرگ، هربرت(1391)، جنبش پدیدارشناسی، ترجمة مسعود علیا، تهران، انتشارات مینوی خرد.
2- انصاری، رضیه(1389)، شبیه عطری در نسیم، تهران، نشر آگه.
3- تاج­مهر، کرم­رضا(1391)، سمفونی قورباغه­ها، تهران، نشر قطره.
4- حکیم­معانی، محسن(1388)، ارواح مرطوب جنگلی، تهران، انتشارات ققنوس.
5- دورتیه، ژان فرانسوا(1382)، علوم انسانی: گسترة شناخت‌ها، ترجمة مرتضی کتبی، جلال‌الدّین رفیع‌فر و ناصر فکوهی، تهران، نشر نی.
6- رشیدیان، عبدالکریم(1394)، فرهنگ پسامدرن، تهران، نشر نی.
7- شرمن، دیوید(1390)، خودآگاهی هگلی و پساساختارگرایان فرانسوی، ترجمة محمّدمهدی اردبیلی و پیام ذوقی، تهران، انتشارات رخداد نو.
8- ضیمران، محمّد(1392)، گذار از جهان اسطوره به فلسفه، تهران، انتشارات هرمس.
9- عبّاسلو، احسان(1389)، کلاژ، تهران، نشر آموت.
10- گروندن، ژان(1391)، درآمدی به علم هرمنوتیک فلسفی، ترجمة محمّدسعید حنایی کاشانی، تهران، انتشارات مینوی خرد.
11- گیوا، شاهرخ(1389)، مونالیزای منتشر، چاپ دوم، تهران، انتشارات ققنوس.
12- مرادی، بهرام(1381)، خنده در خانة تنهایی، تهران، نشر اختران.
13- مشایخی، عادل و محسن آزموده(1393)، دلوز، ایده، زمان: گفتگویی دربارة ژیل دلوز، تهران، انتشارات بیدگل.
14- مکاریک، ایرنه ریما(1388)، دانش‌نامة نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمة مهران مهاجر و محمّد نبوی، تهران، نشر آگه.
15- هایدگر، مارتین(1392)، مسائل اساسی پدیدارشناسی، ترجمة پرویز ضیاءشهابی، تهران، انتشارات مینوی خرد.
ب)مقالات:
1- حیاوی، فهد(1390)، «ارتباط میان­ذهنی در زیست­جهان پدیدارشناسی هوسرل»، پژوهش­های فلسفی، شمارة 19، بهار و تابستان، صص135-103.
2- قبادی، علیرضا و روفیا ابوترابی(1387)، «زیست­جهان پروین اعتصامی»، فرهنگ مردم ایران، شمارة14، پاییز 1387، صص47- 29.
3- منیری، عفّت­السادات و مریم حسینی(1393)، «بررسی زیست­جهان در آثار ناتالیا گینزبورگ با تکیه بر آرای یورگن هابرماس»، پژوهش ادبیّات معاصر جهان، دورة 19، شمارة1، بهار و تابستان، صص162- 145.
ج) پایان‌نامه
1- پورداداش مهربانى، عسل(١٣٩١)، "مقایسة روایت زیست‌جهان زنانه در رمان‌های نخبه‌گرا و عامّه‌پسند نویسندگان زن دهة ٨٠"، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم اجتماعی دانشگاه علّامه طباطبایی.
 
 
د)منابع لاتین:
1- Bowie, Andrew. 2003, Aesthetics and Subjectivity: From kant to Nietzche. Second Edition, U.K & U.S.A: Manchester University Press.
2- Duranti, Alessandro. 2010, "Husserl, Intersubjectivity and Anthropology", in: Anthropology Theory. Vol 10C1), U.S.A & U.K: SAGE Publications: 1-20.
3- Habermas, Jorgen. 1971, Knowledge and Human Interests. Tr. Jeremy J. Shapiro, U.S.A: Beacon Press.
4- Habermas, Jorgen. 1974, Theory and Practice. Tr. John Viertel, U.S.A: Beacon Press.
5- Husserl, Edmund. 1978, The Crisis of European Sciences and Transcendental Phenomenology. Tr. David Carr, Fourth Printing, U.S.A: Northwestern University Press.
6- Husserl, Edmund. 2000, Ideas Pertaining to A Pure Phenomenology and to A Phenomenological Philosophy, Volume III. Tr. Richard Rojcewicz and Andre Schuwer, Fifth Printed, U.S.A & U.K: Kluwer Academic Publishers.
7- Zahavi, Dan. 2003, Husserl's Phenomenology. U.S.A: Stanford University Press.